‘Innovatie is essentieel’
Waterbedrijf Groningen heeft vijf productielocaties en levert 44 miljard liter drinkwater aan ruim 575.000 huishoudelijke en zakelijke klanten. Daarnaast produceert het Waterbedrijf Groningen industriewater via de joint venture North Water en is het waterbedrijf samen met Waterleidingmaatschappij Drenthe eigenaar van WLN (voorheeen Waterlaboratorium Noord, red.)
Ook heeft Waterbedrijf Groningen diverse warmteprojecten. Riksta Zwart is er sinds 2014 directeur. Ronald Wielinga van WaterCampus Leeuwarden ging in gesprek.
Riksta, je bent ruim 6 jaar de directeur van het Waterbedrijf. Wat zijn in de periode dat jij directeur bent voor jou de belangrijkste ontwikkelingen geweest bij Waterbedrijf Groningen? Zowel binnen de muren van het Waterbedrijf als in jullie omgeving?
Een heel belangrijke ontwikkeling van de laatste jaren is dat we de buitenwereld echt naar binnen hebben gehaald. Als organisatie hebben we een veel beter inzicht in datgene wat er rond onze organisatie speelt. We trekken hierbij ook intensief op met belangrijke stakeholders, zoals bijvoorbeeld met de Waterschappen Hunze en Aa en Noorderzijlvest.
Daarnaast zie je dat er naast de urgentie voor energietransitie ook steeds meer aandacht komt voor de noodzaak van watertransitie. De beschikbaarheid van voldoende en kwalitatief goed drinkwater staat onder druk. We gebruiken, mede door de economische groei, steeds meer water en hebben tegelijkertijd te maken met steeds drogere en warmere zomers door klimaatverandering. Als waterbedrijf hebben wij samen met regionale partijen een routekaart ontwikkeld. Het belangrijkste doel is het duurzaam veiligstellen van de drinkwatervoorziening in Groningen en het actief bijdragen aan een Groningen waarin waterwinning, natuur, landbouw, economische ontwikkelingen en leefbaarheid elkaar versterken.
In deze routekaart zijn vijf routes uitgewerkt. Deze routes richten zich op het optimaliseren van onze eigen bedrijfsvoering, het creëren van bewustwording rond watergebruik bij consumenten, het realiseren van waterbesparing bij zakelijke klanten, het bieden van alternatieve bronnen voor industriële klanten en het realiseren van voldoende bronnen voor drinkwater.
Het drinkwatertarief van Waterbedrijf Groningen is al jaren één van de goedkoopste van Nederland. Zijn er zaken die jullie anders en slimmer doen dan de andere waterbedrijven?
Het is niet altijd eenvoudig om drinkwatertarieven van verschillende organisaties met elkaar te vergelijken. Wij gebruiken bijvoorbeeld grotendeels grondwater als bron, terwijl er andere waterbedrijven zijn die gebruik maken van oppervlaktewater, wat altijd duurder is. Er zijn verder regionale verschillen, dit kan van invloed zijn op de prijs. Het is een complex samenspel.
Maar er zijn zeker een aantal zaken die wij goed doen en waar ik trots op ben. Bijvoorbeeld de goede samenwerking met WMD op het vlak van ons gezamenlijke laboratorium WLN en op het vlak van ICT. Daarnaast ook de relatie met de belangrijkste stakeholders, waaronder natuurlijk onze eigen aandeelhouders. Dit is een enorm duurzame relatie. Er is echt sprake van een gedeeld belang.
Een ander voorbeeld is dat wij, mede door onze sterke relatie met deze stakeholders, veel aandacht hebben voor het behouden van schone bronnen. Dit is voor ons natuurlijk het grootste goed. Immers, wat er niet in zit, hoeft er ook niet uit.
En natuurlijk mijn collega’s. Die zijn er echt op gericht om alles, van onze zuivering tot onze interne processen, zo slim en efficiënt mogelijk te laten werken. De omvang van onze eigen organisatie biedt de mogelijkheden tot korte communicatielijnen en het laag neerleggen van bevoegdheden. Dat maakt je wendbaar en gezamenlijk betrokken.
De prijs van ons drinkwater is overigens geen doel op zich, waarbij we ons wel moeten houden aan de wettelijke voorwaarden in het bijzonder de wettelijk vastgelegde vermogensvergoeding (WACC). Maar betrouwbaarheid en kwaliteit staan voorop.
Het kan natuurlijk altijd beter. Wat is op dit moment de grootste drempel die voor vertraging zorgt bij het bereiken van uw doelstellingen?
We moeten de komende jaren veel investeren in onze infrastructuur. Denk aan het vervangen van leidingen en renoveren van productie-installaties, alsook voelen wij een maatschappelijke verantwoordelijkheid om te investeren in verdere verduurzaming van onze bedrijfsvoering. Hiervoor is het van groot belang dat we voldoende financiële ruimte hebben om deze investering ook te kunnen financieren. De afgelopen jaren zien wij dat het verdienvermogen van de drinkwaterbedrijven is afgenomen door opeenvolgende verlagingen van de WACC (Weighted Average Cost of Capital) van 6,0% (2013) naar 2,75% in 2021. Dit met als gevolg dat de financiële ratio’s waarop de kredietverstrekkers ons beoordelen onder druk komen te staan en daarmee de financierbaarheid van beoogde investeringen in het gedrang komen.
Daarnaast heb ik hiervoor aangegeven dat we in een watertransitie zitten. Maatschappelijke veranderingen vragen veel tijd. Bewustwording en verminderen van het watergebruik zijn langdurige processen die vol overtuiging ingezet moeten worden voordat je als waterbedrijf een claim kunt leggen op schaars beschikbare nieuwe bronnen. Met de watertransitie zetten wij in op alle stappen gelijktijdig.
Welke rol speelt innovatie bij het oplossen van deze uitdagingen?
Innovatie is essentieel. Ik zal een paar voorbeelden geven. Bij het leveren van water op maat aan de industrie door bijvoorbeeld effluent van de RWZI in te zetten zijn innovatieve zuiveringstechnieken en een innovatieve aanpak essentieel. Een tweede voorbeeld betreft het reduceren van onze CO2 footprint. Dit kunnen we bijvoorbeeld doen door de CH4 uitstoot bij de grondwaterwinning te reduceren. Na de testfase zijn we nu bezig met het ontwerp van de grondwaterzuivering. Bij WLN is ook de PCR-methode ontwikkeld, deze geaccrediteerde methode gaat om het aantonen van lage concentraties pathogenen in het drinkwater, en is ten opzichte van de kweekmethodieken veel sneller, zodat we onze klanten eerder uitsluitsel kunnen geven over de biologische veiligheid van het drinkwater. Ondertussen zie je dat KWR deze techniek ook weet toe te passen voor het aantonen van COVID in rioolwater
Naast innovaties die nodig zijn voor het tackelen van uitdagingen, zijn er natuurlijk ook andere ontwikkelingen die op Waterbedrijf Groningen afkomen. Ik denk bijvoorbeeld aan de mate waarin we data kunnen inzetten. Wat zie jij verder nog voor technische veranderingen op de drinkwatersector en meer specifiek Waterbedrijf Groningen afkomen?
We zijn als sector al lang bezig met digitaliseren. We zetten bijvoorbeeld slimme algoritmes in die gebruikt worden in het productie- en distributieproces. De uitdaging zit niet zozeer in het produceren van data maar vooral in het vertalen van deze data in waardevolle informatie. Zodat we bijvoorbeeld kunnen voorspellen waar kwetsbaarheden zitten in ons distributienetwerk. Het combineren van data is ook belangrijk. Bijvoorbeeld social mediadata vanuit onze klanten rond wateronderbrekingen in ons gebied met de data van onze interne bedrijfsvoering. Zo kan je vaak snel locatie en grootte van het getroffen gebied zonder water of met een waterkwaliteitsissue bepalen. Naast het voorkomen van calamiteiten gaat beslissingsondersteunende software ook een belangrijke rol spelen in het al of niet vervangen van leidingen. Drinkwaternetten gaan circa 80 jaar mee. We willen ze natuurlijk niet te laat vervangen, maar ook niet te vroeg. Beslissingsondersteunende software kan hierbij goed helpen.
Voor deze hele digitale transitie zijn overigens goede data analisten van essentieel belang. Ook een belangrijk aandachtspunt.
In het interview dat ik had met Constantijn van Oranje gaf hij aan dat ondernemerschap in de watersector een uitdaging is, omdat veel van de kennis en ervaring die we in de markt zouden kunnen zetten in handen is van publieke organisaties. De drinkwaterbedrijven, zoals Waterbedrijf Groningen, zijn daar een voorbeeld van. Dit terwijl ondernemerschap niet alleen nodig is om de economische impact van de sector te vergroten, maar zeker ook voor het oplossen van de maatschappelijke uitdagingen. Hoe stimuleer jij binnen jouw organisatie ondernemerschap?
De drinkwaterbedrijven zijn ondernemende nutsbedrijven waarbij we als Waterbedrijf Groningen inderdaad onze medewerkers proberen uit te dagen. Maar wel binnen het maatschappelijk belang waarvoor we als publieke N.V. zijn opgericht. Wij dagen medewerkers uit om creatief te zijn. Zelf te komen met oplossingen voor uitdagingen waar we als waterbedrijf tegenaan lopen.
Klopt, ik snap dat jullie als waterbedrijf ondernemend gedrag bij medewerkers proberen te stimuleren. Maar als ik het over ondernemerschap heb, gaat het veel meer om nieuwe bedrijvigheid. Veel waterbedrijven, Waterbedrijf Groningen inclusief, participeren in dochterondernemingen. Wat is de strategie die er achter de totstandkoming van deze activiteiten zit? En waarom kies je ervoor sommige activiteiten wel op te pakken en andere niet? Waar liggen de grenzen?
De afweging om te participeren in een dochteronderneming zoals bijvoorbeeld North Water of WarmteStad wordt gemaakt in overleg met onze aandeelhouders. Vaak komt het verzoek zelfs vanuit onze aandeelhouders. Hierbij nemen we mee of de participatie bijdraagt aan de doelstellingen die we als waterbedrijf hebben. North Water maakt het bijvoorbeeld mogelijk om water op maat te leveren aan de industrie binnen ons voorzieningsgebied, wat een positief effect heeft op de beschikbaarheid van onze eigen bronnen ten behoeve van de drinkwatervoorziening. En daarmee een bijdrage levert aan de door ons beoogde watertransitie. In andere gevallen, bijvoorbeeld rond warmtenetten, worden wij door onze aandeelhouders vanwege onze expertise en ervaring gevraagd hier een rol in te spelen ten behoeve van de energietransitie. Wij hebben natuurlijk al 141 jaar ervaring met het beheren van infrastructuur en kennis en kunde van de ondergrond. Warmtenetten hebben enorm veel overeenkomsten met de huidige infrastructuur die we beheren.
Bij de afwegingen die wij maken tot deelname aan participaties staat de drinkwatervoorziening altijd op het hoogste plan. Dit betekent dat de niet drinkwateractiviteiten altijd worden ondergebracht in afzonderlijke juridische entiteiten om daarmee te voorkomen dat risico’s die gepaard kunnen gaan met dit soort activiteiten een weerslag heeft op onze drinkwaterklanten.
Het innoveren en het succesvol lanceren van een bedrijf op het vlak van watertechnologie is uitermate complex. Het vraagt vaak hoge investeringen, de marges zijn relatief laag en veel klanten risicomijdend. Voor veel ondernemers die een technologie ontwikkelen, is het lastig om van een geïnteresseerde eindgebruiker daadwerkelijk een eerste klant te maken. Waterbedrijf Groningen zou natuurlijk een launching customer kunnen zijn. Als een bedrijf zijn innovatie bij jullie zou wil testen, kan dat dan zomaar? En hoe moet dit bedrijf dit aanpakken? Wat zijn de moeilijkheden in dergelijke trajecten?
Ja, in principe kan dit. We staan hier erg voor open. Dus kom langs, we gaan graag met deze ondernemers in gesprek. En niet enkel voor Waterbedrijf Groningen. We hebben natuurlijk een groot netwerk. Bijvoorbeeld richting onze dochters zoals WLN en North Water, maar ook naar andere organisaties in de regio en de rest van het land.
Hier voeg ik graag aan toe dat wij als organisatie altijd langjarige investeringen doen. Onze infrastructuur moet betrouwbaar en degelijk zijn. Immers, we moeten 365 dagen per jaar en 24 uur per dag veilig en betrouwbaar drinkwater leveren. Maar dat wil absoluut niet zeggen dat we niet open staan voor nieuwe innovatieve technologie. Dat blijkt ook wel uit de uitdagingen waar wij als organisatie voor staan.
Belemmert de regelgeving rond aanbestedingen jullie hier dan niet?
Het moet juridisch natuurlijk wel kloppen. Maar op het vlak van innovaties is veel mogelijk. Bijvoorbeeld binnen een testlocatie of bij een van onze andere entiteiten. En als de innovatieve oplossing daadwerkelijk toegevoegde waarde levert, zal deze tijdens een eventuele aanbestedingsprocedures hoog scoren.
Is het een mogelijkheid dat het waterbedrijf samen met een of meerdere partners een innovatie ontwikkelt, die vervolgens commercieel in de markt gezet zou kunnen worden? Waarbij het waterbedrijf ook een rol blijft vervullen in de commerciële fase? Zou Waterbedrijf Groningen bereid zijn om (financieel) deel te nemen in een technologiebedrijven?
Als waterbedrijf delen we graag onze kennis en sluiten we graag aan als partner. Bijvoorbeeld bij Europese projecten. Zo vervullen wij ook altijd een rol in de WaterCampus Business Challenge die jullie eenmaal per jaar organiseren voor startende ondernemers. Maar wij zullen vanuit het waterbedrijf geen commerciële activiteiten ontplooien. Dat is immers niet onze rol. Maar laat dit alsjeblieft een uitnodiging zijn om contact met ons te leggen op het moment dat ondernemers behoefte hebben om met ons van gedachte te wisselen over de ontwikkeling waar zij mee bezig zijn.
Riksta Zwart is sinds 2014 directeur van Waterbedrijf Groningen. Ze studeerde internationaal recht in Leiden en studeerde af in energierecht en milieurecht. Na haar studie ging ze aan de slag bij energiebedrijf EDON, later Essent. Hier vervulde ze diverse (leidinggevende) functies. Zwart is naast haar baan bij Waterbedrijf Groningen tevens voorzitter van Koninklijk Nederlands Waternetwerk en lid van het bestuur van het NWB Waterinnovatiefonds en ´aanjager´ van het Bedrijfstakonderzoek bij KWR rond Water in de Circulaire economie.
Ronald Wielinga is sinds juli 2020 actief als manager entrepreneurship bij de WaterCampus Leeuwarden. Iedere maand gaat Wielinga in gesprek met inspirators. Inspirators die een prominente rol vervullen op het vlak van ondernemerschap of in de watertechnologiesector.
Hij gebruikt deze gesprekken om te reflecteren op het enterpreneurship programma van de WaterCampus. Dit om het programma nog sterker te maken. Want de groeiambitie is groot.
De interviews zijn online te vinden op www.wateralliance.nl en komen ook regelmatig terug in WaterProof magazine.
Wil je meer weten? Bel of mail Ronald via 06 – 121 38 876 / r.wielinga@watercampus.nl.
